بیونیک یا علم بررسی نظام حیات جانداران, امروزه به عنوان یکی از سه علم برتر جهان (IT, Nano, Bionic ) معرفی گردیده است. قرنهاست که بشر در رابطه تنگاتنگ با طبیعت به سر برده و برای تولید مایحتاج خود از آن الهام می گیرد.
بیونیک در لغت نامه به معنای «زیستار شناختی» یا «بکارگیری اندام های ساختگی طبیعت» است که برای اولین بار این واژه توسط دانشمند امریکائی بنام جک. ای. استیل در سال ۱۹۵۹ بکار برده شد. بطور کلی بیونیک و معماری بیونیک علمی است که به الهام‌یابی فنی از ساختمانها، رفتارها و ارتباطات گوناگون عالم جانداران می‌پردازد. بیونیک علم سیستمهایی است که شالوده آنها بر اساس خصوصیات سیستمهای زنده است. بیونیک از دو لغت بیولوژی و تکنیک تشکیل شده است. این واژه در بر گیرنده کار همه متخصصانی است که تلاش دارند برای حل مشکل فنی خود از دانسته های طبیعت الهام بگیرند.
در حقیقت بیونیک همیشه با ما بوده و بسیاری از پژوهشگران پیش از آنکه بیونیک به این نام معروف شود, آنرا بکار می گرفته اند. تقلید از طبیعت مزایای ممتازی دارد. می توان فرض کرد که هر جاندار کنونی کره زمین, محصول نهایی دو هزار میلیون سال تکامل است. در این فاصله زمانی بسیار زیاد, طبیعت هر آنچه را که با هدف ویژه اش سازگاری نداشته به طرز بیرحمانه ای از بین برده است. از این تجربه بزرگ میتوان در ساخت ماشینهایی که به نوعی شبیه موجود زنده کار می کنند, استفاده کرد.
در ابتدا بیونیک به بررسی ماشینهایی که براساس سیستمهای زنده طراحی و ساخته شده بودند می‌پرداخت و هم اکنون بیونیک از هر جهت هنر به کارگیری دانش سیستمهای زنده در حل مسائل فنی است.
سال‌هاست که محققان در پی اثبات علیت و موجودیت ارتباط «بیولوژی» و «تکنیک» هستند تا از طریق آن چگونگی شکل گرفتن سیستمهای مختلف زندگی را بررسی و توجیه کنند و از رهاورد این تحقیقات، با تلفیق دو واژه «بیولوژی» و «تکنیک»،علم «بیونیک» به عنوان دانشی که مسایل فنی را از راه‌های زیستی حل می‌کند، بنا نهاده‌اند.
اگر چه خود بیونیک هنوز به عنوان یک علم نوپاست، اما فعالیت بیونیکدانان را که همواره در جستجوی یک الگوی زنده برای توجیه هر پدیده هستند، میتوان در حوزه علوم کاربردی مطرح کرد.
چارلی لوکستون از پیشگامان عرصه معماری بیونیک نقطه تمرکز معماران بیونیک را استفاده به جا از مواردی در طبیعت می‌داند که موجب استحکام ساختمان و ایجاد تنوع و آرامش در فضا می‌شود.
روح بخشیدن به ساختمان یکی از تمایلات معماری بیونیک است که طراحان این رشته با توجه به قدرت سازه برای تنفس (زنده‌نمایی)، به کمک خطوط مستقیم یا منحنی خالص و القاء آهسته تمامیت سازه به آن دست پیدا می‌کنند و مهمترین چیز برای معماری بیونیک آن است که ساختمان بتواند زنده بودن خود را القاء کند.
یکی از بهترین طرح‌های شناخته شده از علم بیونیک اثر لئوناردو داوینچی نقاش معروف است که ماشین پرنده را براساس ساختمان بدن یک خفاش طراحی کرد. استدلال او این بود که خفاش دارای بال کاملا پوشیده‌ای است که هوا را از خود عبور نمی‌دهد و دارای پوستی پرده مانند است که آن را تقویت می‌کند.
نمونه‌های معماری بیونیک
بناها در معماری بیونیک یا معماری طبیعی یا با استفاده از مواد شکننده و نا پایدار ساخته می‌شدند یا در دل یک حفره طبیعی که در زمین یا صخره شکل گرفته. یکی از این مکان‌های طبیعی، غارها بودند.
معماری غاری که به طور عمده در قالب معماری مقابر جلوه کرده، از عصر باستان وجود داشته و به عنوان بارزترین نمونه‌های آن میتوان به مقبره کاتوکومب رم و ناپل و مقبره‌های لبنان اشاره کرد.
کلیساهای سنگی در ارمنستان و نیز غارهای بسیار بزرگ مسکونی مکشوف در گورمه ترکیه و ماترا در جنوب ایتالیا نیز از دیگر نمونه‌های این سبک معماری هستند. این بناها احتمالا چیزی شبیه به لانه‌های بزرگ موریانه‌ها که هزاران موریانه را در خود جای می‌دهند، بوده‌اند.
علاوه بر این معماری گلی یا خاکی را نیز میتوان یکی از شاخه‌های معماری طبیعی در نظر گرفت. شهرهای قدیمی و تاریخی همچون صنعا در یمن یا ساختمان‌های گلی دو گون در مالی نمونه‌هایی از این سبک هستند.
معماری بیونیک در عصر حاضر
از گرم‌ترین نقطه دنیا تا سردترین نقطه، سعی در الهام‌گیری از طبیعت دیده می‌شود. در کلبه‌های برگ و چوب بومیان آمازون، بناهای کاهی اقوام مختلف آفریقایی یا در کلبه‌های اسکیموهای بومی آلاسکا و گریلند نیز الهام از طبیعت به وضوح دیده می‌شود. به عنوان نمونه‌های غیربومی نیز میتوان به طراحی ساختمان مرکز تحقیقات لندن اشاره کرد که از گیاهی به نام لوتوس الهام گرفته شده است.
از لحاظ ساختار و شکل کلی نیز، بنای استادیوم المپیک مونیخ قابل توجه است. همچنین بانک کارمرز در فرانکفورت آلمان، ساختمان اینونیک در کمبریج و پروژه همزیگری صنعتی kalundborg در دانمارک از مشهورترین نمونه‌هایی هستند که در آنها از سبک بیونیک برای طراحی و ساخت بنا استفاده شده است.
